Á ég að veita barninu mínu trúarlegt uppeldi?

Þessi pistill er skrifaður í kjölfar lesturs greinar á tru.is sem ber sömu yfirskrift. Í greininni, sem er örugglega öll skrifuð í miklum kærleika og af góðum vilja, er talað um gildi trúar og trúarlegs uppeldis á þann hátt að nauðsynlegt er að svara.

Höfundur greinarinnar fer ekki í neinar grafgötur um það að í huga hans er skólinn boðunarstöð kristinnar trúar þegar hann skrifar eftirfarandi:

Skólinn er fræðslustofnun sem er fyrst og fremst ætlað að miðla þekkingu og auka skilning barnanna á kristinni trú jafnt sem öðrum trúarbrögðum og stuðla að umburðarlyndi og víðsýni.

Sem betur fer er meginhlutverk skólans að miðla almennri og vísindalegri þekkingu, en trúaráherslan er þó of rík. Að ætla að skólanum sé fyrst og fremst gert að auka skilning barna á kristinni trú og öðrum trúarbrögðum er kolrangt og fer langt út fyrir þann ramma sem trúarfræðslu er markaður. Skólinn er veraldleg stofnun og á að starfa sem slík.

Höfundur varpar svo fram annarri fullyrðingu:

Því betur sem börn eru að sér í kristinni trú, því meiri möguleika hafa þau á að bera hana saman við aðrar kenningar og þannig hafna henni eða halda á grundvelli þekkingar. Ef börnin eru ekki alin upp í trú, fara þau á mis við það frelsi sem felst í að geta hafnað trúnni á grunvelli reynslu og þekkingar.

Ef það er raunverulegur vilji höfundar að börn geti borið saman ólíkar trúarstefnur, þá hlýtur hann að ætla það að allar trúarstefnur fái jafn mikið vægi í skólanum. Það er lítið vit í því að kynna kristna trú 90% tímans og allar aðrar 10% tímans og halda að það gefi börnunum málefnalegan grunn til að byggja á þegar þau velta fyrir sér trú. Það er gróf blekking að ætla það að núverandi fyrirkomulag trúfræðslu gefi börnum grunn til að meta ólíkar trúarstefnur á jafnréttisgrunni. Það vita allir sem vilja vita að frá því að frá því að börn eru 5-6 ára er sungið og trallað fyrir þau að "Jesú sé besti vinur barnanna". Eftirfandi vísa er sjaldan kveðin í leik- og grunnskólum landsins:

Múhammeð er besti vinur barnanna,
Múhammeð er besti vinur barnanna.
Alltaf er hann hjá mér,
aldrei fer hann frá mér.
Múhammeð er besti vinur barnanna. 

Nei, Jesús er besti vinur barnanna og svo er sagt að börnin eigi að vera hæf til þess að meta hvort Múhammeð geti verið vinur þeirra líka? Að halda því fram að trúfræðsla í íslenskum skólum miði að því að gera börnum kleift að velja og hafna trú er beinlínis rangt. Trúfræðsla í íslenskum skólum er trúboð, ríkisstyrkt og grímulaust trúboð.

Það er margt í þessari grein á tru.is sem er fádæma varasamt, en ég læt nægja að fjalla um þessi tvö atriði. Höfundur gefur sér að það að trúa sé hið eina rétta og það sést gjörla í öllum textanum að eina rétta trúin sé sú kristna. Að lokum spyr ég bara eftirtalinna spurninga varðandi kristna trú þegar hún er boðuð og innrætt í skólum. Er það sú kristna trú ...

• sem segir að við fæðumst bersyndug og endum líklega flest í helvíti?
• sem fullyrðir að örkin hans Nóa hafi verið til?
• sem segir að samkynhneigðir séu annars flokks fólk?
• sem segir að Guð hafi skapað allt sem fyrirfinnst á jörðu?
• sem boðar að heimurinn sé sex þúsund ára gamall?
• sem segir að laugardagur sé hvíldardagurinn?
• sem segir að sunnudagurinn sé hvíldardagurinn?
• sem segir að konan sé óæðri manninum og beri að þekkja sinn stað?
• sem segir að smokkurinn sé vítisvél Satans?
• sem segir að heimurinn muni farast vegna synda mannsins?
• sem segir að bara sumir muni bjargast eftir þær skelfilegu hamfarir?
• sem segir að Gamla og Nýja testimentið séu jafn rétt?
• sem segir að ekkert sé að marka Gamla testamentið og bara sumt í því nýja?

Hvaða útgáfu af kristinni trú er rétt að innræta börnum í skólum? Það er úr svo miklu að velja!

Barnatrúin fallega

Kirkjan og heimili viðkomandi er nákvæmlega einu staðirnir þar sem svona stúss er við hæfi. Það er gjörsamlega fjarstæðukennt að boða trú í leik- og grunnskólum ef trú á að vera persónuleg. En þetta er langsterkasta leið kirkjunnar til þess að viðhalda tilveru sinni og því sækir hún af krafti í börnin. Ég hef oft spurt, og aldrei fengið nein svör, um hversu mikils virði sú trú er sem innrætt er litlum börnum án þess að þau geti nokkuð haft um hana að segja? Hversu persónuleg er sú trú?

Í mínum huga er þessi trú hin sk. 'barnatrú', sem að mínu mati er aumasta birtingarmynd trúarinnar. Að trúa á eitthvað vegna þess að einhver hafði það fyrir þér þegar þú varst óviti? Við fyrstu skoðun virðist það vera nokkuð sem kirkjan ætti alls ekki að geta sætt sig við, en það er öðru nær. 'Barnatrúin' virðist bara vera besta leið kirkjunnar til að viðhalda ört smækkandi hópi sauða sinna og tilgangurinn helgar meðalið. Því er róið af festu í barnaskarann og spilað og trallað að Jesú sé besti vinur barnanna. Markhópurinn er 5-6 ára börn sem er uppálagt að trúa öllu sem fullorðna fólkið segir þeim. Þetta er sko trúboð í lagi.

Hvað er betra fyrir kirkjuna en heilu árgangar barna sem komast til manns og finnst sem þau verði að trúa á boðskap hennar? Vita ekki nákvæmlega af hverju þau trúa eða hverju þau trúa, en þeim finnst þau trúa einhverju. Þetta fólk segir aðspurt "að það eigi sína 'barnatrú'", sem er alltaf skýrt merki þess að innrætingin í æsku heldur dyggilega langt fram á fullorðinsárin.

Trúaðir virðast ekki hafa meiri trú á sinni trú en svo að þeir telji að enginn muni leita eftir henni ef hún er ekki innprentuð í sinni viðkomandi í blautri barnæsku. Að enginn muni, á fullorðins árum, finna raunverulega þrá til að leita eftir guði sínum, hver svo sem hann síðan er, án þess að hafa verið 'forritaður' í æsku. Nei, í hugum trúaðra virðist þetta vera nær útilokað og því þarf að þarf að kasta út veiðarfærunum í leik- og grunnskólum.

Ef kirkjan sættir sig við slíkan grundvöll fyrir sína trú, þá er lítið í hennar tilveru varið.

PS. Ég skora á alla þá sem þetta lesa og segjast eiga sína 'barnatrú' að taka sér nokkrar mínútur í að íhuga hvers vegna hún er til staðar. Íhuga hvort viðkomandi hafi einhvern tíma leitað sjálfur eftir henni eða hvort henni hafi verið komið fyrir af öðrum. Ef viðkomandi man ekki eftir öðru ástandi en því að eiga sína 'barnatrú', þá er hún líklega tilkomin vegna markvissrar og snjallrar íhlutunar kirkjunnar og þá hefur viðkomandi líklega aldrei tekið upplýsta afstöðu fyrir sjálfan sig í þessum efnum. Það þarf ekki margar mínútur til þess að hyggja að þessu, en þær geta leitt magnaðan sannleika í ljós.

Hægt er að styðjast við eftirfarandi spurningalista:

1. Hef ég átt mína 'barnatrú' frá því ég man eftir mér?
2. Ef svo er, var ég sjálf(ur) leitandi í minni trú eða bara ég bara óviti í leikskóla sem fékk heimsókn frá presti?

Þessi spurningalisti er í þróun og verður vonandi birtur aftur eftir endurskoðun.

Má bara rifja upp sögu Jesú og Maríu í kirkjum?

Aðskiljum skóla og kirkju

Það er vert að vekja athygli á góðri grein á visir.is, en hún hefur yfirskriftina Aðskilnaðarstefnan í skólum. Þar fara höfundar yfir það hvernig skólinn brýtur, í ákveðnum tilfellum, á mannréttindum skjólstæðinga sinna með grófum hætti þegar ákveðin börn eru tekin frá skólafélögum sínum og sett afsíðis þegar hjólað er í trúmálin á skólatíma.

Ég hef áður sagt að það er ekkert í skólastarfinu sem virkar sundrandi nema trúin. Það þarf enginn nemandi að fara afsíðis þegar stærðfræði, lestur eða skrift eru kennd. Stöku nemandi þarf reyndar að fá frí í leikfimi, en það á sér iðulega eðlilegar skýringar og þær allar afar veraldlegar. En þegar trúin er sett á dagskrá myndast gjá á milli þeirra barna sem sett eru út í horn, oft börn innflytjenda sem síst mega við því, og hinna sem eftir sitja.

Lausnin er afar einföld: skólastarf á að vera veraldlega grundvallað. Það á ekki ekki að fara með krakkana í messu og presturinn á ekki að heimsækja skólann til að spila og tralla. Það á að kenna trúarbragðafræði, en kristinfræðin er afleit tímaskekkja. Fermingarfræðslan og kynning á henni eiga ekki að vera á skólatíma, enda kemur hún skólanum ekkert við.

Trúarlegt uppeldi á ekkert erindi í skólana. Trúuðum foreldrum ætti að vera það mikið gleði- og ánægjuefni að sjá sjálfir um þennan þátt í uppeldinu. Það hefur hver sína nálgun að trúnni og þannig getur skólinn í raun ekki sinnt þessu fyrir fjöldann. Sumir trúa því að jörðin sé sex þúsund ára gömul meðan aðrir taka það ekki eins hátíðlega. Sumir trúa því að Jesús Jósepsson hafi verið eingetinn meðan aðrir telja það hálfgerða tröllasögu. Sumir trúa því að Nói hafi siglt um í örkinni sinni forðum daga meðan jörðin var hvítþvegin af synd með miklu flóði á meðan aðrir eru ekki eins sannfærðir um það :) Á þessu sést að skólinn getur einfaldlega ekki sinnt þessu hlutverki burtséð frá því hvort hann svo eigi að sinna því.

Krafan um aðskilnað ríkis og kirkju er hávær í þjóðfélaginu í dag og ekki að ósekju. Ég legg til að við byrjum á smærra skrefi; að aðskilja skóla og kirkju, börnunum okkar til heilla!